स्वामी

"स्वामी" ही थोरल्या माधवराव पेशव्यांची जीवनगाथा. लेखक रणजित देसाई यांची पहिलीच ऐतिहासिक कादंबरी. यानंतर त्यांनी "राधेय" (कर्ण), "श्रीमान योगी" (शिवाजी महाराज) यांसारख्या उत्तमोत्तम कादंबया लिहिल्या, पण जनमानसात त्यांची ओळख निर्माण झाली ते "स्वामी"कार म्हणूनच!

विलक्षण घटना-प्रसंग, विपुल व ताकदवान संवाद, अचूक शब्दयोजना, हा या कादंबरीचा आत्मा आहे. या दृष्टीने "स्वामी" ने ऐतिहासिक कादंबयात नवा प्रवाह निर्माण केला असे म्हटल्यास ते वावगे ठरणार नाही.

रमाबाई व माधवराव यांच्यामधील भावपूर्ण प्रसंगांनी तर मराठी वाचकाला अक्षरश: वेड लावलेय. शृंगार हा संयमितपणे चित्रीत करूनही तो कसा मनोवेधक ठरू शकतो हे देसाईंनी दाखवून दिले. "स्वामी" मूळे रमा-माधव ही जोडी अजरामर, आदर्श जोडप्यांच्या यादीत कायमची विराजमान झाली आहे.

माधवरावांचा करारीपणा, त्यांची कर्तव्यनिष्ठा, दूरदृष्टी, गणेशभक्ती; रमाबाईंचा भावूक स्वभाव व पतिवरील निर्लेप प्रेम; राघोबादादांचा सत्तेवरील मोह, त्यासाठी प्रसंगी स्वजनांचा घात करण्याची त्यांची वृत्ती, मराठी राजकारणातील डावपेच, उतार-चढाव यांचे एक अनोखे दर्शन या कादंबरीत आपल्याला होते. रमा-माधवरावांबरोबरच नाना फडणीस, राघोबादादा, रामशास्त्री, सखारामबापू, हैदर-अल्ली, निजाम आदी व्यक्तिविशेषांचे जीवनपट उलगडले जातात.

ऐतिहासिक कादंबयांच्या प्रत्येक संग्रहात "स्वामी"ची उपस्थिती अत्त्यावश्यक आहे!

१४ नोव्हेंबर २०००